Epsilon Aurigae -zaćmienie 2009-11

[SSW]

Coraz głośniej robi się o niezwykle ciekawym układzie zaćmieniowym epsilon Aurigae. Na AAVSO opublikowany został na jej temat specjalny artykuł VSOTS: Eps Aur.

Epsilon wraz eta i zeta Aurigae tworzy na niebie charakterystyczny, ostry trójkąt równoramienny położony nieopodal Kapelli (Kozy), najjaśniejszej gwiazdy Woźnicy. Te trzy gwiazdy trójkąta bywają nazywane Koźlętami:



Eps Aur jest najjaśniejszym (~3 mag) koźlątkiem. Jest to nadolmrzym typu widmowego F o rozmiarach 200 razy większych od od rozmiarów Słońca i masie kilkanaście razy większej od masy naszej dziennej gwiazdy. Co 27.1 lat jasność eps Aur spada o ok. 0.8 mag stając się na ponad rok najłabszym koźlątkiem.

Według aktualnie obowiązującego modelu eps Aur jest przesłaniana przez olbrzymich rozmiarów (2000 razy większych od rozmiarów Słońca) nieprzezroczysty dysk chłodnej materi skrywający być może w swoim centrum gwiazdę lub też układ gwiazd. Oto schemat tego układu zaćmieniowego:


Żródło: http://www.hposoft.com/Astro/PEP/EpsilonAurigae.html

Proszę zwrócić uwagę na rozmiary tego układu w porównaniu z podanymi w dolnej częsci rysunku rozmiarami Układu Słonecznego.

Poprzednie zaćmienie było w latach 1982-84 a najbliższe czeka nas w latach 2009-2011. I chociaż do rozpoczęcia zaćmienia (sierpień 2009) pozostało jeszcze 1.5 roku to już teraz warto przygladać się koźlątkom i oswajać z ich jasnościami gdyż łatwiej będzie uchwycić różnicę podczas zaćmienia.

Nasze obserwacje

[SSW]

Do teoretycznego momentu pierwszego kontaktu (początek zaćmienia) pozostało już niewiele ponad rok czasu. Pora zatem rozpocząć (lub wznowić) systematyczne obserwacje epsilon Aurigae.
Póki co (pierwsza połowa lipca) zmienna w momencie świtu nautycznego znajduje się nieco ponad 20 stopni nad północno wschodnim horyzontem ale z dnia na dzień jest coraz wyżej i warunki do obserwacji szybko się poprawiają.
Obserwacje wystarczy wykonywać nie częściej niż raz na dwa tygodnie.

Oto mapka z proponowanymi gwiazdami porównania - jasności V z katalogu Tycho 2 podane w nawiasach obok nazw gwiazd:

[BogdanK]

Pozwole sobie zacytować wypowiedz SSW z sąsiedniego forum
"Ostatnie Obserwacje CCDV AAVSO pokazują dość wyraźne osłabienie jasnosci eps Aur.Czyżby już zaczęło się zaćmienie? Czujność wskazana! "

Mam nadzieje, że SSW nie ma nic przeciwko cytowaniu go;)
Również dołączam się do apelu o czujność i zachęcam do rzucenia okiem na tą zmienną

[Emilian]

Wg moich obserwacji zaczęła zmniejszać jasność - zwykle miewała 3.0 mag, mniej więcej miesiąc temu utrzymywała ~3.04 mag, a wczoraj jej "dałem" 3.07 mag.
Dobrze by było "trzymać rękę na pulsie" i zacząć ją "ścigać" już od teraz.

[Krzysztof_K]

Wg moich obserwacji zaczęła zmniejszać jasność - zwykle miewała 3.0 mag, mniej więcej miesiąc temu utrzymywała ~3.04 mag, a wczoraj jej "dałem" 3.07 mag.

A możesz napisać w jaki sposób dochodzisz do tak precyzyjnych ocen? (rozumiem, ze wizualnych)
Ja zawsze unikałem podawania ocen z dokładnością większą niż 0,1 mag

[Emilian]

Celna uwaga

Chciałbym osiągnąć chociaż (ale pewne) 0,02 -0,03 mag, ale przyznaję się, tak rewelacyjnie to ze mną nie jest.

Oceny te podaję bez zaokrągleń do 0,1 mag.
Myślę, że wizualnie da się osiągnąć 0,02 mag - np. jeżeli różnica blasku między gw. porównania wynosi 0,3 mag, co już widać b. wyraźnie, to stosując met. interpolacyjną Pickeringa i dzieląc ową różnicę na 10 części powinieneś otrzymać teoretyczną dokładność 0,03 mag.
Ja stosuję razem met. NBA i interpolacyjną Pickeringa; przy nieznacznych różnicach blasku między gw. porównania a badaną stosuję jeszcze met. Pogsona, chociaż zdaję sobie sprawę, że ta ostatnia, stosowana jako jedyna, jest to metoda "ryzykowna".
Myślę, że da się "skalibrować" oko - spróbuj sobie dobrać gwiazdy "niezmienne" tak, by różnica między nimi wynosiła mniej więcej 0,07 mag, 0,1 mag, 0,12 mag, 0,14 mag i popatrz i zapamiętaj, jak to widać i pooceniaj sobie gwiazdy tą metodą oraz sposobem/sposobami jakie stosujesz i porównaj otrzymane wyniki. Na pewno uda Ci się uzyskać rozbieżność nawet 0,02 mag. U mnie nieraz tak bywało - oceniałem met. Pickeringa i Pogsonem i różnica wyników dla danej zmiennej przy użyciu obu sposobów wynosiła nawet 0,02 mag i to mnie zachęciło, by nie zaokrąglać do 0,1 mag - obawiam się takiej sytuacji, że np. jednej nocy otrzymam wynik np. 6.06 mag, a następnej 6.14 mag - przy uważnej obserwacji różnicę tę da się zarejestrować, a przy zaokrągleniu do 0,1 mag obie wartości zmuszony będę do zanotowania jako 6.1 mag a więc jakoby gwiazda nie zmieniła blasku - reasumując - zaokrąglenie to wprowadza dodatkowy, trudny do oszacowania błąd.

Stąd tez podaję bez zaokrągleń do 0.1 mag, chociaż przyznaję się, że różnice te bywały i większe - nawet 0,14 mag, ale to dla słabo widocznych mir, a dla GZZ gałęzie spadająca i rosnąca nie były symetryczne bądź gładkie, ale często nieco "szczerbate" lub odnosiłem wrażenie, że gwiazda jakby "zacięła się" - uzyskiwałem kolejno po sobie takie same oceny, skrobiąc się po głowie, że to niemożliwe, ale cóż, pisać trzeba to co widzę... Zatem spokojnie, nie jest aż tak różowo, jakbym chciał
Pozostaje druga kwestia - na ile zmienne lub "niezmienne" są gwiazdy porównania użyte do obserwacji - ale to z czasem też wychodzi, gdy okazuje się, że dana gwiazda porównania mająca być słabszą od drugiej jest wyraźnie jaśniejsza (mimo, że obie mają zbliżony typ widmowy) - wtedy zaczyna się "jazda" - najlepiej wziąć wtedy obydwie "na warsztat" - ale to pewnie by w innym wątku pisać...

[SSW]

Jeszcze tylko około 2-3 tygodni eps Aur będzie dostępna do obserwacji na wieczornym niebie na dostatecznej wysokości. W lipcu powitamy ją na niebie porannym rozpoczynając sezon 2009/10, w którym powinniśmy zaobserwować pierwszą fazę zaćmienia. Początek przewidywany jest w pierwszej połowie sierpnia z dokładnością do kilkunastu dni.
W ostatnich dniach eps Aur jest jaśniutka, w moich oczach jaśniejsza od 3 mag

Nasze obserwacje

krzywa jasności eps Aur - obserwacje AAVSO.

[BogdanK]

Podam przybliżoną efemeryde przebiegu zaćmienia:

2009.08.06 - początek zaćmienia,
2009.12.21 - początek fazy całkowitej (płaskiego denka zaćmienia),
2010.05 - początek pojaśnienia w centrum zaćmienia,
2010.08.01 - wtórne maksimum blasku w centrum zaćmienia,
2010 jesień - koniec pojaśnienia,
2011.03.12 - koniec fazy całkowitej (płaskiego denka),
2011.05.15 - koniec zaćmienia.

Tak więc latem już koniecznie nie można odpuścić zaćmienia, bo następne za 27 lat !!! i już nie będziemy wtedy zbyt młodzi niestety

Faktycznie po małym spadku jasności gwiazdka pojaśniała nam, jak pokazują to obserwacje fotometryczne, dostępne pod adresem http://www.aavso.org/aavso/iya.shtml#blog

[SSW]

Już za mniej więcej 2 tygodnie będzie można wznowić obserwacje eps Aur i pilnie wypatrywać kiedy rozpocznie się zaćmienie.
Tymczasem na stronie międzynarodowej kampanii obserwacyjnej możemy oglądnąć rysunek, na którym porównano układ eps Aur z Układem Słonecznym. Możemy tez zobaczyć wykres krzywej jasności w paśmie V w sezonie 2008-2009 otrzymany z obserwacji CCD i fotoelektrycznych przez różnych obserwatorów. To ostatnie minimum na poziomie 3.1 mag i następujące po nim pojaśnienie do poziomu 2.85-2.90 mag było dobrze zauważone przez nas wizualnie.

[SSW]

AAVSO ogłosiło alert obserwacyjny dla Eps Aurigae - AAVSO Alert Notice 398. Pora zatem by i nasza akcja obserwacyjna nabrała rumieńców.
Dla obserwatorów wizualnych AAVSO proponuję mapkę, na której w zbiorze gwiazd porównania jest również zeta Aur (38). Może tak być ponieważ kolejne zaćmienie tej zmiennej będzie miało miejsce już po zaćmieniu Eps Aur i do tego czasu, dla obserwatora wizualnego, zeta Aur będzie miała praktycznie stałą jasność.

[marbej]

Witam,

Z jaką częstotliwością obserwować tą zmienną? Jedna obserwacja co ile? Co noc? Co tydzień?

[SSW]

Myślę, że raz w tygodniu to wystarczająca częstotliwość.

[marbej]

Myślę, że raz w tygodniu to wystarczająca częstotliwość.

Dziękuję za odpowiedź

[BogdanK]

A więc już wszystkie znaki na niebie i ziemi mówią że zaczeło się zaćmienie do końca roku jasność gwiazdy będzie systematycznie malec, aż gwiazda osiągnie około 3.8 mag czyli około Wigilii powinno już być pierwsze płaskie dno w zaćmieniu

Ciekawy artykuł na jej temat ukazał się na astronecie:
http://news.astronet.pl/news.cgi?6228