Unikalne zaćmienie Alfa Comae Berenices około 25 I 2014r. ?

[Rybi]

α Com jest drugą co do jasności gwiazdą w gwiazdozbiorze Warkocz Bereniki (4,32 mag). Jest układem wizualnie podwójnym (maksymalna separacja 0,7”), który składa się z prawie identycznych gwiazd ciągu głównego o typie widmowym F5 (niektóre źródła podają F6 dla składnika B) o jasnościach obserwowanych odpowiednio 5,05 mag i 5,08 mag. Całkowita masa układu szacowana jest na 2,4-2,8 Mʘ, masa składników A/B odpowiednio 1,43/1,37 Mʘ, temperatura powierzchniowa obu gwiazd ~6600 K, promień 1,3 Rʘ i jasności 2,7/2,0 Lʘ. Układ jest odległy od nas o około 60 lat świetlnych. Okres orbitalny wynosi około 25,97 lat (9485,68dni) i jest zbliżony do ε Aur. Jednak w przypadku ε Aur prawdopodobieństwo zaćmienia zwiększa obecność dysku pyłowego. Dla α Com najprawdopodobniej jest to „tylko” wzajemne przesłanianie tarcz gwiazdowych o średnicach zaledwie 0,0007” widzianych z Ziemi.

Średnia separacja orbitalna pomiędzy składnikami wynosi około 12,5 AU. Orbita wykazuje duże spłaszczenie (mimośród e~0,5). Do tego układu prawdopodobnie należy jeszcze trzeci składnik oznaczony jako CCDM J13100+1732C o jasności 10,2 mag, który znajduje się w odległości 89” w kącie pozycyjnym 348° (dane z roku 2001).

W czasie 26-letniego okresu orbitalnego jasność α Com zmienia się na poziomie kilku mmag zarówno pomiędzy kolejnymi nocami jak i latami. Nie stwierdzono periodyczności w tych zmianach.

Wiele argumentów wskazuje na to, że za kilka dni może dojść do zaćmienia w układzie:
-) prognozowany moment zaćmienia: 25 stycznia 2015 r. ±3 dni (JD = 2457047 ±3 dni),
-) czas trwania zaćmienia od 28 do 45 godzin,
-) spodziewana amplituda około 0,8 mag.


Wskazówki dla obserwatorów

Przed rozpoczęciem zaćmienia zalecany jest jeden pomiar jasności nie rzadziej niż co 2 godziny, aby mieć dobre pokrycie początku zaćmienia. Ewentualnie pozwoli to również zarejestrować inne niewidoczne do tej pory obiekty (np. planety, materia wokółgwiazdowa ?). W czasie zaćmienia bardzo ważna jest ciągłość obserwacji. Potrzebne są przede wszystkim obserwacje z filtrami fotometrycznymi V i R, ale inne barwy również mogą być przydatne. Obserwacje w dalekiej podczerwieni (filtr H) również są zalecane ze względu na planowane użycie interferometru CHARA.

W wątku dyskusyjnym [2] na forum AAVSO Sebastian Otero poleca dla obserwatorów wizualnych gwiazdy porównania oznaczone etykietami „43” (B-V = 0,57 mag), „44” (B-V = 1,13 mag), „47” (B-V = 1,01 mag). W szczególności gwiazda porównania 43 (β Com, V = 4,25 mag) jest jaśniejsza od α Com (V = 4,32 mag) o 0,07 mag. Warto wspomnieć, że gwiazda porównania „43” jest gwiazdą zmienną (V = 4,23-4,28 mag). Może być wykorzystywana jako gwiazda porównania tylko do obserwacji wizualnych. Gwiazdy porównania do obserwacji wizualnych zostały pokazane na mapie AAVSO.

Rys4_d13843.jpg (131.05 KiB) Przeglądane 13833 razy

Rys. Mapka do obserwacji wizualnych α Com wygenerowana za pomocą VSP na portalu AAVSO. Tutaj krzyżyk w centrum rysunku wskazuje punkt o współrzędnych α = 13h00m, δ = 21°00'. Natomiast α Com jest pokazana jako jasna gwiazda (4,3 mag) na południowy-wschód od krzyżyka.

W alercie AAVSO nr 506 astronomowie zalecają wykorzystanie następujących gwiazdy porównania do fotometrii CCD/PEP/DSLR:
-) HD 113848 (39 Com, HR 4946, HIP 63948) – V = 5,990 mag, BV = 0,39 mag, typ widmowy F4V,
-) HD 114520 (HIP 64312) – V = 6,820 mag, BV = 0,46 mag, typ widmowy F2II.
Obie gwiazdy porównania mają kolor zbliżony do α Com, gdyż jej wskaźnik barwy (B-V) = 0,44 mag. Gwiazda HD 113848 na mapkach AAVSO okolicy α Com jest oznaczona etykietą „60” (AUID = 000-BBT-464), natomiast HD 114520 – „68” (AUID = 000-BLL-255). Gwiazdy porównania wykazywały niezmienną jasność z dokładnością do 1 mmag (=0,001 mag) w obserwacjach z ostatnich kilkudziesięciu lat. Wskazane są również obserwacje fotometryczne kilka tygodni przed i po prognozowanym terminie, gdyż jest szansa odkrycia planet lub innej materii znajdujących się w pobliżu zaćmiewanych gwiazd.

Bardzo aktywnym obserwatorem α Com jest Christophe (AAVSO nick: MCHB - patrz [3]) z Valence na południu Francji. Obserwuje on α Com od 23 grudnia 2014 r. za pomocą lustrzanki Canon 650D podpiętej do refraktora FS102 z reduktorem ogniskowej do 640 mm. Pole widzenia tego setupu wynosi 117'77'. Ze względu na podatność małych apertur teleskopów/obiektywów na scyntylacje atmosferyczne konieczne jest wykonywanie pomiarów fotometrycznych na uśrednionych zdjęciach o czasach ekspozycji przynajmniej 1 minuty i więcej. Christophe znalazł następujące optymalne parametry ekspozycji, aby nie prześwietlić α Com i gwiazd porównania:
-) apertura FS102 ograniczona diafragmą do 50 mm, 180-sekundowa ekspozycja przy ISO 100, rozogniskowanie obrazu gwiazd do średnicy 60/65 pikseli;
-) pełna apertura FS102, 70-sekundowa ekspozycja przy ISO 100, rozogniskowanie obrazu gwiazd do średnicy 80 pikseli;
Do fotometrii Christophe wykorzystuje następujące gwiazdy porównania: HR4962, HD114762, HD114300 i HD114812. Przy obserwacjach tą techniką Christophe uzyskuje rozrzut jasności α Com około 0,025 mag podczas ciągłych kilkugodzinnych obserwacji, gdy gwiazda podnosi się od wysokości na horyzontem 20-25° do 60°.

Rys5_2014-12-23-alf-com-add112-log-annotee-resize1.gif (117.17 KiB) Przeglądane 13833 razy

Fot. Przykładowe zdjęcie okolicy α Com wykonane przez Christophe za pomocą lustrzanki Canon 650D podpiętej do refraktora FS102 z ogniskową 640 mm. Użyto efektywnej apertury tylko 50 mm. Gwiazdy zostały rozogniskowane do średnicy 65 pikseli. Jest to stack 112 zdjęć (każde naświetlane przez 50 sekund, ISO 200). Materiał źródłowy [3].

Już teraz zachęcamy do obserwacji α Com, ponieważ czasu do przygotowań nie zostało dużo, a następna szansa na potwierdzenie hipotezy, że ten układ wizualnie podwójny jest również układem zaćmieniowym typu EA (Algol) będzie dopiero w 2041 roku !!!

Więcej o układzie α Com oraz przewidywanym zaćmieniu napiszemy już za kilka dni w najnowszym numerze biuletynu PROXIMA.


MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE:
[1] Alert nr 506 AAVSO dotyczące zaćmienia alf Com - http://www.aavso.org/aavso-alert-notice-506
[2] Wątek dyskusyjny na forum AAVSO poświęcony zaćmieniu α Com - http://www.aavso.org/alpha-com-eclipse- ... campaign-0
[3] Strona internetowa z obserwacjami DSLR Christophe (AAVSO nick: MCHB) - https://millimagjournal.wordpress.com/a ... ervations/

[LUS]

Gwiazdy porównania do obserwacji wizualnych zostały pokazane na mapie AAVSO.

Cześć wszystkim, to mój pierwszy post

Korci mnie spróbować, ale odnoszę wrażenie, że obserwacje wizualne nie są zbyt przydatne w ramach tej konkretnej akcji - czy się mylę?

[BogdanK]

Witamy serdecznie obydwu kolegów na naszym forum przepraszam też za zwłokę w odpowiedzi, ale niestety nie miałem kiedy
dzięki Rybi, że umieściłeś tą bardzo ciekawą informację. Wczoraj miałem okazję by móc ocenić alfa com, ale całkowicie wyleciała mi z głowy. Muszę koniecznie dodrukować sobie jej mapkę. Na pewno kiedy tylko nadarzą się warunki rzucę okiem na tą gwiazdę, a może nawet i na stałe ją dołączę do swojego planu obserwacyjnego, przynajmniej będziemy mieli polską krzywą dla tej gwiazdy co ciekawe w katalogu GCVS jaki mam w CdC jest ona gwiazdą stałą, tak więc tak jak Rybi wspominałeś mamy wspaniałą okazję by móc się przekonać o typie jej zmienności, bo nie bardzo widzi mi się czekać ponad 25 lat na kolejną okazję;) wszystko zależy od pogody. Dobrze, że mamy styczeń a nie listopad, jest większa szansa na pogodną noc
Ja osobiście mogę próbować ocenić ją maksymalnie do 25 stycznia, bo od 26 praca niestety mi nie pozwoli.

Jak już pisałem na FAA wydaje mi się, że najlepiej do obserwacji tej gwiazdy było by użyć lornetki o dużym polu widzenia. Dla mnie jest on ciut za słaba by obserwować gołym okiem, przez to ocena była by zbyt nie dokładna

Gwiazdy porównania do obserwacji wizualnych zostały pokazane na mapie AAVSO.

Cześć wszystkim, to mój pierwszy post

Korci mnie spróbować, ale odnoszę wrażenie, że obserwacje wizualne nie są zbyt przydatne w ramach tej konkretnej akcji - czy się mylę?

Lus wydaje mi się, że po części masz rację. Jednakże warto zwrócić uwagę na fakt, że obserwacje wizualne różnią się od fotometrycznych tym, że m.in. obserwuje się inną część widma, tak więc obserwując gołym okiem oraz robiąc fotometrię pokrywamy obserwacjami szerszy zakres widma. Jednakże przy zmiennych zaćmieniowych najistotniejsze jest wyznaczenie środka zaćmienia, a tutaj bez wątpienia prym wiodą obserwacje fotometryczne, które dokładniej wyznaczą kolejne momenty zaćmienia.
W każdym bądź razie obserwacje wizualne w tym przypadku na pewno dadzą ogromną satysfakcje, bo nie co roku obserwuje się takie wydarzenie na niebie, a jeszcze rzadziej można mieć w nim swój udział jeśli wyślesz swoje oceny do AAVSO to tym bardziej będziesz miał wkład w poznawanie Kosmosu

[Henryk]

Myślę, że odpowiednia duża ilość obserwacji wizualnych także pozwoliłaby wyznaczyć dość dokładnie dołek, ale tyle zapewne nie będzie, więc rzeczywiście o dokładności trudno mówić. Niemniej dla mnie w gz jak zwykle najważniejsza jest przyjemność obserwacji .

[Marian(LMT)]

Być może już to wiecie, ale chyba należy ogłosić. Kampania AAVSO dotycząca zaćmienia w układzie alfy Warkocza została odwołana: http://www.aavso.org/aavso-special-notice-395.
Zobaczymy co zostanie ogłoszone dalej. Na razie wychodzi na to, że przyjęte za bardzo dobre dane należy sprawdzać wielokrotnie. Być może zaćmienie zostało przegapione... Co do obserwacji, myślę, że zawsze warto je gromadzić. Poza tym, jak napisał Henryk

(...)w gz jak zwykle najważniejsza jest przyjemność obserwacji .

[Henryk]

Ja zgłaszam oficjalny protest . Akurat 25 stycznia są urodziny mojej żony i już jej obiecałem wyjątkowe zaćmienie w prezencie, a teraz będę musiał kombinować...

[Marian(LMT)]

To jeszcze prawie tydzień. Na niebie wiele rzeczy może się wydarzyć... W komputerach tych, co obliczają różne takie też może się podziać

[BogdanK]

Tak jak Marian piszesz, wszystko na niebie jest możliwe, tak więc warto choćby dla czystej przyjemności rzucić okiem na tą gwiazdę a ty Henryku muszę przyznać, że nie źle wpadłeś z tą obietnicą . Ewentualnie możesz wybrnąć z sytuacji pokazując rozbłysk satelity Irydium na niebie, sprawdź kiedy będzie rozbłysk, poproś żonę by zamknęła oczy i pomyślała życzenie, ustaw żonę we właściwym kierunku, a gdy satelita błyśnie niech otworzy oczy i powiedz że to dla niej gorzej jak akurat żadnego rozbłysku nie będzie

[Henryk]

Dzięki Bogdan, ale taki prezent już jej dawno robiłem . Pewnie i tak będą chmury, to jakoś się wykręcę .

[Marian(LMT)]

Pewnie i tak będą chmury

Ja tam nic nie chcę sugerować, ale ktoś tu wyraźnie bojkotuje naszą działalność...

[BogdanK]

[quote= Pewnie i tak będą chmury, to jakoś się wykręcę .[/quote]
Z tymi chmurami to Henryku ale żeś wywróżył, już od tygodnia nie widziałem pogodnego nieba ale przyjdzie pełnia to od razu pogoda jak na złość będzie

[Henryk]

Ha, to w razie kryzysu zajmę się wróżeniem, skoro taki dobry jestem .

[BogdanK]

Jak donosi Rybi na sąsiednim forum, wg najświeższych danych zaćmienie zostało przegapione i miało miejsce ok. 20 listopada 2014r. Następne jest przewidywane na wrzesień 2040r! a na domiar złego będzie miało miejsce akurat wtedy, gdy gwiazda będzie zbyt blisko Słońca by móc ją obserwować z powierzchni Ziemi.

[Henryk]

Może do tego czasu będą inne opcje .
A Rybi czemu donosi gdzie indziej, a tu nie?